Tussen optimisme en realisme

Iedereen snakt naar goed nieuws en perspectief, dat was voor mij de boodschap die bleef hangen na de persconferentie van onze regering afgelopen dinsdag. Maar vooral ook het gevoel bij het programma OP1 dat daar op volgde. De gasten van het programma hadden gehoopt op meer perspectief. Perspectief op een situatie waar we weer naar ons werk en school gaan. Ons leven kunnen oppakken, met alle nieuwe inzichten. Dat gevoel herken ik ook in gesprekken met collega’s, klanten en vrienden. En bij mezelf, niet te vergeten.

In onzekere tijden kunnen we het gemakkelijker volhouden als er licht schijnt aan de einde van een donkere tunnel. En ik zie in deze tijd dat we op zoek gaan naar een glimp van licht, de situatie af en toe relativeren en uitgaan van een vooral positief scenario. Hoop doet leven. En dat is vooral fijn in een tijd waarin de ontwikkelingen en nieuwsupdates van voorzichtig naar ronduit negatief gaan. Het kan echter ook tot teleurstellingen leiden als die positieve verwachtingen niet uitkomen. Wat gebeurt er met het moreel als de scholen aankomende dinsdag toch nog niet open gaan? wat gebeurt er als de afvlakking van de curve toch niet doorzet en de maatregelen worden verlengd?

Voor onderzoek voor mijn boek kwam ik uit bij het levensverhaal van James Stockdale, een Amerikaanse marine-officier die in de jaren ’60 boven Vietnam werd neergeschoten en meer dan 7 jaar onder erbarmelijke omstandigheden in krijgsgevangenschap zat in Hanoi (zie de foto van hem en zijn zonen bij zijn vrijlating). Hij vertelde dat hij in al die jaren gevangenschap altijd heeft geloofd in zijn overleven en nooit de hoop heeft opgegeven. Echter, hij zag ook veel mensen die het niet redden, en hij vertelde dat dit over het algemeen de optimisten waren. Zij zeiden tegen zichzelf: ik ben voor kerst weer thuis. En die kerst werd een volgende.. en de volgende kwam niet. Zoals Stockdale zei: deze mannen stierven aan een gebroken hart.

Stockdale gaf aan dat je nooit weg moet kijken van de realiteit, die moet je altijd onder ogen zien. Die combineerde hij met een onuitputtelijk geloof en wil om te overleven.

“You must never confuse faith that you will prevail in the end — which you can never afford to lose — with the discipline to confront the most brutal facts of your current reality, whatever they might be.”

In 2001 omschreef auteur Jim Collins deze ervaring als de ‘Stockdale paradox’. Paradoxen lijken tegenstrijdig en zijn bedoeld om ons aan het denken te zetten. Vaak begrijpen we de paradox pas als we er zelf midden in zitten. Ik vind deze tijd heel paradoxaal, niet alleen het balanceren tussen optimisme en realisme, maar ook social distancing. We moeten wegblijven van mensen, juist omdat we van ze houden.

Wat we van James Stockdale’s ervaringen kunnen leren is dat we de komende tijd het geloof moeten houden dat we hier met zijn allen doorheen kunnen komen. Dat we vertrouwen houden in onze inventiviteit, veerkracht en incasseringsvermogen. En we moeten ons realiseren dat dit gaat ten koste van veel verlies, op menselijk en economisch vlak. En dat we in een situatie zitten die zowel maatschappelijk als economisch nog heel lang impact gaat hebben. Die realiteit moeten we ook onder ogen durven zien.

Een van de dingen die Stockdale verder hielp om te overleven was het contact met zijn mede-gevangenen. Zij hadden samen, op straffe van isolatie en marteling, een communicatienetwerk opgezet om elkaar op te hoogte te houden en elkaar te ondersteunen. En dat is iets wat ik ook zie in het contact met mijn collega’s, relaties en vrienden. Laten we met elkaar doorgaan met nieuwe dingen ontwikkelen. Laten we ook elkaar blijven ondersteunen, herkennen wanneer iemand even ‘pick me up’ kan gebruiken, maar ook met elkaar de realiteit bespreken en vooral onder ogen zien.

Ook als we aankomende dinsdag niet het wenkend perspectief krijgen dat we hoopten kunnen we hier met zijn allen doorheen komen.

Geniet van het mooie weer,

Veel liefs van Johan